نگاهی گذرا به ساختار قلب
قلب از چهار حفره یعنی دو دهلیز و دو بطن تشکیل شدهاست. خونی که اکسیژن آن توسط بافتهای بدن گرفته شده است، ازطریق گردش خون سیاهرگی به سمت راست قلب باز میگردد. این خون درون بطن راست پمپ میشود و سپس به ریهها میرود، جایی که کربندیاکسید آن آزاد شده و دوباره اکسیژنگیری انجام میشود. سپس خون اکسیژندار شده به سمت چپ قلب بر میگردد و وارد دهلیز چپ میشود و از آنجا به بطن چپ میریزد؛ جایی که خون از آنجا به درون آئورت و جریان سرخرگی فرستاده میشود.
فشار خون چیست؟
بیماری های قلبی، سکته مغزی، زوال عقل، نارسایی کلیه , … تنها اشاره ای جزیی به مشکلات بهداشتی جدی است که در ارتباط با فشار خون بالا ممکن است سلامت شما را تهدید کند .باافزوده شدن عوامل هورمونی در زنان به عنوان عاملی برای بالا رفتن فشار خون میزان این خطرات در زنان نسبت به مردان به مراتب افزایش پیدا می کند…کافی است که از این موارد ؛ به میزان خطر فشار خون بالا پی ببرید تا برای پیشگیری یا کنترلاین قاتل خاموش حاضر به انجام هر اقدامی شوید.
خبر خوب این است که ابزارها و روش های طبیعی مختلفی وجود دارند که می توانند به میزان زیادی در کاهش فشار خون بالا؛ به شما کمک کنند.البته توجه داشته باشید که این تغییرات در روش زندکی جای درمان دارویی برای کاهش فشار خون بالا را نمی گیرد.
فشار خون بالا یا پرفشاری خون یک بیماری قلبی عروقی است. فشار خون بالا زمانی شکل می گیرد که گردش خون در سراسر بدن با دشواری انجام می شود. این شرایط می تواند به واسطه تنگ شدن شریان ها یا نوعی از انسداد شکل بگیرد.
اگر به پر فشاری خون رسیدگی نشود، قلب باید دو برابر سختتر کار کند تا وظیفه پمپاژ خون را انجام دهد. قلب خون را در رگ هایی باریکتر به جریان در می آورد که افزایش فشار خون را به همراه دارد.
برخی فشار خون بالا را به عنوان «قاتل خاموش» می شناسند. این به دلیل آن است که در مراحل اولیه، هیچ نشانه ای ندارد و بیشتر مردم نشانه های اندک موجود را نیز نادیده می گیرند. این مساله به طور معمول تا زمانی که آنها از شرایطی وخیمتر رنج ببرند، ادامه می یابد.
در ابتدا فشار خون بالا آسیب بزرگی را موجب نمی شود. اما با گذشت زمان، سیستم های بدن را تغییر می دهد. فشار خون بالا حتی می تواند موجب بیماری هایی شود که زندگی فرد را در معرض تهدید قرار می دهند. در ادامه این مطلب با برخی از عوارض شایع فشار خون بالا در صورتی که این بیماری به موقع درمان نشود، بیشتر آشنا می شویم.
حملات قلبی
حملات قلبی یکی از بدترین بیماری های مرتبط با پرفشاری خون کنترل نشده هستند. این شرایط می تواند مرگبار نیز باشد. حملات قلبی به دلیل سختتر و باریکتر شدن شریان ها که بر جریان خون تاثیرگذار است، رخ می دهند.
سکته مغزی
سکته های مغزی می توانند به واسطه محدود شدن جریان خون در یکی از رگ های خونی انتقال دهنده خون به مغز رخ دهند. فشار خون تاثیر مستقیم بر جریان خون به این اندام حیاتی دارد. به همین دلیل، افراد مبتلا به فشار خون بالا احتمال بیشتری دارد از سکته مغزی نیز رنج ببرند.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی که به نام نارسایی احتقانی قلب نیز شناخته می شود، به واسطه استرس بیش از اندازه در قلب شکل می گیرد. این شرایط زمانی رخ می دهد که قلب خون را در شریان های سخت و باریک پمپاژ می کند. نارسایی قلبی یکی از دلایل اصلی مرگ در میان افراد مبتلا به فشار خون بالا محسوب می شود زیرا به طور مستقیم بر عضله قلب تاثیرگذار است.
از نشانه های نارسایی قلبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات تنفسی
- التهاب در اندام ها
- اتساع شکمی
- مشکلات خواب
- بی اختیاری ادرار
- خستگی یا احساس ضعف
دیابت
دیابت با دیگر بیماری هایی که در نتیجه فشار خون بالا شکل می گیرند، متفاوت است. این بیماری می تواند دلیل یا نتیجه پرفشاری خون کنترل نشده باشد. از دست دادن کنترل روی قند خون می تواند بر جریان خون تاثیرگذار باشد. همچنین، این شرایط می تواند بر سلامت شریانی تاثیرگذار باشد و در جریان خون مناسب به قلب اختلال ایجاد کند.
با این وجود، فشار خون بالا که در نتیجه عوامل دیگر شکل گرفته است می تواند به روشی مشابه بر خون تاثیرگذار باشد. این شرایط توانایی فرد برای استفاده از قند به عنوان یک منبع انرژی را کاهش می دهد.
گاهی اوقات دیابت می تواند در بیماران مبتلا به پرفشاری خون شرایط وخیمتری به خود بگیرد زیرا فشار خون بر سوخت و ساز، عملکرد لوزالمعده، و کلیه ها تاثیرگذار است.
آترواسکلروز
آترواسکلروز یا تصلب شرایین بیماری است که در زمان تداوم فشار خون بالا پدیدار می شود. نوع خاصی از درمان برای این بیماری وجود ندارد. آترواسکلروز موجب سخت شدن شریان ها می شود. این شرایط می تواند موجب انسداد و بیماری های خطرناکی مانند بیماری عروق کرونر قلب شود.
بیماری های کلیوی
کلیه های انسان برای پالایش مواد زائد از خون طراحی شده اند. همچنین، آنها الکترولیت ها را تنظیم می کنند و از طریق ادرار مایعات اضافی را از بدن خارج می کنند.
فشار خون بالا به صورت مستقیم بر عملکرد کلیه ها تاثیرگذار است. این بیماری جریان خون به کلیه ها را محدود می کند و آنها را وادار می سازد سختتر کار کنند. با گذشت زمان، این شرایط افت شدید در عملکرد کلیه ها را به همراه دارد زیرا جریان اکسیژن و مواد مغذی به این اندام ها کاهش می یابد.
همچنین، شریان هایی که اطراف کلیه ها قرار گرفته اند ممکن است باریک شوند. این شرایط توانایی آنها در حذف مواد زائد را کاهش می دهد و می تواند موجب یک آسیب غیر قابل جبران شود.
فشار خون پایین چیست؟
فشار خون پایین که کمتر از ۹۰ میلی متر جیوه بیش از ۶۰ میلی متر جیوه است، به عنوان فشار خون پایین شناخته می شود.
اکثر پزشکان تنها فشار خون پایین را به عنوان یک مشکل توصیف می کنند که اگر علایمی وجود نداشته باشد، نگران کننده نیست. با این حال، هنگامی که فشار خون پایین علایم ایجاد می کند، می تواند نشانه ای از این باشد که خون به اندازه کافی به اندام نمی رسد.
اگر این امر برای مدت طولانی اتفاق بیفتد، می تواند عواقب جدی از جمله: شوکه شدن، سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی کلیه ایجاد کند.
درمان های طبیعی
اکثر افراد مبتلا به فشار خون پایین نیاز به دارو یا سایر اقدامات پزشکی برای افزایش فشار خون ندارند. تغییرات شیوه زندگی راهی موثر برای افزایش فشار خون پایین است.
- نمک بیشتری بخورید
- از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید
- برای مصرف داروها با یک پزشک مشورت کنید، فشار خون پایین می تواند یک اثر جانبی از انواع داروها باشد
- آب بنوشید
- وعده های غذا یی کوچک بخورید.، مصرف غذاهای مکرر و کوچکتر در طول روز ممکن است به فشار خون پایین کمک کند.
- پوشیدن جوراب های کمرنگ
- اجتناب از تغییر موقعیت ناگهانی، نشستن یا ایستادن به سرعت می تواند موجب احساس سرگیجه یا خستگی شدید در افراد مبتلا به فشار خون پایین شود.
فشار خون بالا چیست؟
اگر فشار خون بیش از حد بالا باشد، نیروی زیادی به سرخرگها و قلب وارد میشود. فشار خون بالا با عنوان هایپرتنشن (hypertension) نیز شناخته میشود. اگر فشار خون بالا تحت درمان قرار نگیرد و کنترل نشود، میتواند موجب بروز مشکلات جدی سلامتی شود. این مشکلات شامل نارسایی قلبی، از دست دادن بینایی، سکته و بیماری کلیه میشود.
فشار خون چگونه اندازهگیری میشود؟
معمول از یک بازوبند ویژه به همراه یک گوشی پزشکی برای اندازهگیری فشار خون استفاده میشود. فشار خون بهصورت دو عدد ثبت میشود: فشار خون سیستولی و فشار خون دیاستولی.
علل فشار خون بالا
اگر فردی دارای فشار خون بالا باشد، بدان معنا است که دیوارهی سرخرگهای او تحت فشار بیشتری هستند. علل سببساز فشار خون بالا شامل موارد زیر میشوند:
سن: هرچه سن فرد بالاتر میرود، احتمال ابتلا به فشار خون بیشتر میشود.
سابقهی خانوادگی: اگر فردی دارای خویشاوند نزدیک مبتلا به فشار خون باشد، شانس ابتلای خود او به این مشکل هم اندکی بیشتر است. در مطالعهای جدید پژوهشگران ژنوم انسان را بهدنبال یافتن ژنهایی که روی فشار خون تاثیر گذارند، مورد جستوجو قرار دادند. آنها ۲/۵ میلیون واریانت ژنتیکی مربوطبه ۳۴ هزار فرد را مورد مقایسه قرار دادند و موفق به یافتن ۸ واریانت ژنتیکی مرتبط با فشار خون شدند. تصور میشود ژنهای شناساییشده از روشهای مختلفی روی فشار خون تاثیر داشته باشند: برای مثال ازطریق تولید مواد شیمیایی به نام استروئیدها یا تاثیر روی چگونگی تنظیم فشار خون توسط رگهای خونی. هرچند تاثیر هر کدام از این ژنها بهتنهایی ناچیز است؛ ولی اثر ترکیبی آنها میتواند بهطور قابلتوجهی موجب افزایش خطر سکته یا حمله قلبی در فرد شود.
دما: در یک پژوهش ۸۸۰۱ فرد بالای ۶۵ سال مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که مقادیر فشار خون سیستولی و دیاستولی در طول سال و براساس دما دچار تغییر قابلتوجهی میشود. زمانیکه هوا گرمتر بود، فشار خون پایینتر میآمد و وقتی هوا سرد میشد، فشار خون در این افراد بالا میرفت.
قومیت: احتمال بروز فشار خون بالا در میان مردم دارای ریشهی آفریقایی یا آسیای جنوبی در مقایسه با افراد دارای اصالت قفقازی یا بومیان آمریکایی، بیشتر است.
چاقی و اضافه وزن: احتمال ابتلای به فشار خون بالا در افراد دارای اضافه وزن در مقایسه با افراد دارای وزن نرمال بیشتر است.
برخی از جنبههای مربوطبه جنسیت: بهطور کلی فشار خون بالا در میان مردان بالغ نسبت به زنان بالغ بیشتر است، هرچند بعد از ۶۰ سالگی میزان حساسیت مردان و زنان برابر میشود.
بیتحرکی: عدم ورزش و داشتن سبک زندگی ساکن موجب افزایش خطر ابتلا به فشار خون میشود.
سیگار کشیدن: مصرف سیگار موجب میشود که رگهای خونی تنگ شده و فشار خون افزایش یابد. سیگار کشیدن همچنین باعث کم شدن اکسیژن خون میشود بنابراین قلب برای جبران این وضعیت، سریعتر خون را پمپاژ میکند که این امر هم موجب افزایش فشار خون خواهد شد.
مصرف الکل: افرادی که بهطور پیوسته الکل مصرف میکنند، دارای فشار خون سیتولی بالاتری نسبت به دیگر افراد هستند. سطوح فشار خون سیستولی در این افراد در حدود ۷ میلیمتر جیوه بیش از افرادی است که الکل مصرف نمیکنند.
مصرف مقادیر زیاد نمک: شیوع فشار خون بالا در جوامعی که در آنها مردم از نمک زیادی استفاده نمیکنند، نسبت به جوامعی که مقادیر زیادی نمک مصرف میکنند، کمتر است.
رژیم غذایی حاوی چربی زیاد: بسیاری از متخصصان سلامت میگویند یک رژیم غذایی حاوی چربی زیاد موجب افزایش خطر فشار خون بالا میشود هرچند اکثر متخصصان رژیم غذایی بر این امر تاکید میکنند که مشکل مقدار چربی نیست بلکه نوع چربی است. چربیهای دارای منشا گیاهی نظیر آووکادو، مغزها، روغن زیتون و روغنهای امگا برای سلامتی خوب هستند. چربیهای اشباع که در غذاهای دارای منشا حیوانی، معمول هستند و نیز چربیهای ترانس برای سلامتی مضر هستند.
استرس روانی: استرس خصوصا در طولانیمدت میتواند تاثیر جدی روی فشار خون داشته باشد.
دیابت: افراد دیابتی در خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند. در بین افراد مبتلا به دیابت نوع یک، قند بالای خون یک عامل خطرساز برای بروز فشار خون بالا است. کنترل مؤثر و پایدار قند خون با استفاده از انسولین، خطر بلندمدت ایجاد فشار خون در این افراد را کم میکند. افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز در نتیجهی قند خون بالا و عوامل دیگری نظیر اضافه وزن، داروهای خاص و برخی از بیماریهای قلبیعروقی در معرض خطر افزایش فشار خون قرار دارند.
پسوریازیس: ابتلا به پسوریازیس با خطر بالاتر فشار خون بالا و دیابت همراه است. پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که به شکل لکههای زخممانند قرمز روی پوست ظاهر میشود.
بارداری: زنان باردار نسبت به زنانی که در همان سن بوده ولی باردار نیستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند. فشار خون بالا در ۲ تا ۳ درصد تمام بارداریها رخ میدهد. انتخاب شیوههای زندگی ناسالم میتواند منجر به افزایش فشار خون در دوران بارداری شود. داشتن اضافه وزن یا عدم فعالیت از عوامل خطرساز مهم در این زمینه هستند. زنانی که در اولین بارداری قرار دارند، احتمال بیشتری وجود دارد که دچار فشار خون بالا شوند.
احتمال فشار خون در بارداریهای بعدی کمتر است. زنانی که بیش از یک جنین در بدن خود دارند، از آن جایی که بدنشان تحت استرس اضافی قرار میگیرد، احتمال بیشتری دارد که دچار فشار خون بالا شوند. سن مادر نیز عامل تاثیرگذاری است؛ زنان بارداری که سنشان بیش از ۴۰ سال باشد، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. طبق گزارش انجمن آمریکایی پزشکی باروری، استفاده از تکنولوژیهای کمکی تولیدمثلی نظیر IVF میتواند احتمال بروز فشار خون بالا را در یک زن باردار افزایش دهد. زنانی که قبل از بارداری دارای فشار خون بالا بودهاند نسبت به زنانی که فشار خون نرمالی داشتهاند، احتمال بیشتری وجود دارد که طی دوران بارداری با مشکلاتی در این زمینه روبهرو شوند.
علایم و نشانههای فشار خون بالا
بیشتر افراد دارای فشار خون بالا هیچ علامتی را نشان نمیدهند به همین دلیل به فشار خون بالا، قاتل خاموش نیز گفته میشود. البته وقتی فشار خون به حدود ۱۸۰/۱۱۰ میلیمتر جیوه میرسد، یک وضعیت اضطراری پزشکی به نام فشار خون بحرانی پیش میآید.
عوارض جانبی فشار خون بالا
اگر فشار خون بالا درمان نشود و تحت کنترل در نیاید، فشار اضافی که به دیوارهی سرخرگها وارد میشود، میتواند منجر به آسیب رگهای خونی (بروز بیماریهای قلبیعروقی ) و اندامهای حیاتی شود. میزان آسیب بستگی به دو عامل دارد: شدت فشار خون و مدت زمانیکه بدون درمان باقی ماندهاست.
برخی از عوارض احتمالی فشار خون بالا عبارتاند از:
- سکته
- حمله قلبی و نارسایی قلبی
- ایجاد لختههای خونی
- آنوریسم (بزرگ شدن دیوارهی سرخرگ)
- بیماری کلیوی
- ضخیم شدن، تنگ شدن یا پاره شدن رگهای خونی چشم
- سندرم متابولیکی
- مشکلات عملکرد مغز و حافظه
- فشار خون و حملات قلبی
اگر فشار خون بالا تحت درمان قرار نگیرد، میتواند موجب افزایش خطر حمله قلبی شود. رسوب چربی، کلسترول و دیگر مواد درون سرخرگها پلاک نامیده میشود. با گذشت زمان پلاکها سخت شده و موجب تنگ شدن سرخرگها میشوند. تنگ شدن سرخرگها به مفهوم این است که برای راندن خون در شبکهی رگهای خونی به فشار بیشتری نیاز است. وقتی پلاک تشکیل شده در دیواره سرخرگ، از دیواره جدا میشود، یک لختهی خون در اطراف پلاک ایجاد میشود. از آن جایی که پلاکها یا لختههای خونی موجب میشوند که در ذخیره خونی قلب اختلال ایجاد شود یا مجراهای قلب مسدود شود، میتوانند موجب بروز حملهی قلبی شوند.
استفاده از دستگاه اندازهگیری فشار خون
بیشتر مردم این دستگاه را دیدهاند. این دستگاه از بازوبندی تشکیل شدهاست که دور بازو بسته میشود و قابل باد کردن است. زمانیکه بازوبند پر از باد باشد، دربرابر جریان خون ممانعت بوجود میآورد. یک مانومتر (فشارسنج) جیوهای یا مکانیکی فشار خون را اندازهگیری میکند. معمولا از یک دستگاه اندازهگیری فشار خون معمولی به همراه یک گوشی پزشکی استفاده میشود. اگر از دستگاه دیجیتال برای این کار استفاده شود، تمام اندازهگیریها با استفاده از حسگرهای الکتریکی انجام خواهد شد. یک اندازهگیری فشار خون برای تشخیص فشار خون بالای یک بیمار کافی نیست. فشار خون افراد ممکن است در طول روز تغییر کند. حتی ملاقات با پزشک هم میتواند بهعلت ایجاد استرس و اضطراب در بیمار، موجب بالا رفتن فشار خون شود. از آن جایی که تعریف فشار خون بالا بهصورت افزایش مکرر فشار خون تعریف میشود، لازم است که طی یک دوره، چندین بار فشار خون اندازهگیری شود. قرائت صحیح فشار خون بسیار مهم است زیرا فشار خون ممکن است تا زمانیکه به حد خطرناکی بالا نرفته باشد، علامتی نداشته باشد.
در مواردی ممکن است به بیمار توصیه شود که فشار خون خود را در منزل نیز اندازهگیری کند. یکی از دلایلی که ممکن است پزشک از بیمار بخواهد فشار خون خود را در منزل اندازهگیری کند این است که میخواهد بداند آیا پس از مصرف داروهای خاص یا در زمانهای خاصی از روز ، فشار بیمار بالا میرود یا نه. اگر فشار خون اندازهگیری شده در منزل بیش از حالت معمول بود، باید ۵ دقیقهی دیگر یک اندازهگیری انجام شود تا از دقت خوانش اطمینان حاصل شود.
درمان فشار خون بالا
فشار خون اندکی بالارفته: اگر فشار خون فقط کمی بالا رفته باشد و خطر بروز بیماریهای قلبیعروقی در بیمار کم باشد، ممکن است فقط توصیههایی در زمینهی ایجاد تغییراتی در سبک زندگی کافی باشد.
فشار خون بالارفته تا حد متوسط: اگر فشار خون مقدار متوسطی بالا رفته باشد، خطر بروز بیماریهای قلبیعروقی طی ده سال آینده، حدود ۲۰ درصد خواهد بود و پزشک احتمالا داروهایی تجویز خواهد کرد و نیز توصیههایی برای ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خواهد داشت.
فشار خون شدیدا بالارفته: اگر سطوح فشار خون ۱۸۰/۱۱۰ یا بیشتر باشد، پزشک فرد بیمار را به یک متخصص ارجاع خواهد داد.
تغییرات در سبک زندگی که میتواند به کاهش فشار خون کمک کند