ساختار قلب
قلب یک تلمبه عضلانی است که در سینه قرار دارد و بطور مداوم در حال کار کردن و تلمبه زدن است. قلب بطور شبانه روزی خون را به سرتاسر بدن تلمبه میکند. در حدود ۱۰۰۰۰۰ بار در روز قلب ضربان می‌زند. برای اینکه قلب بتواند این کار سنگین را انجام دهد نیاز دارد که توسط شریانهای کرونری ، به عضله خودش هم خونرسانی مناسبی صورت پذیرد.
آناتومی قلب
این عضو مخروطی شکل بصورت کیسه‌ای عضلانی تقریبا در وسط فضای قفسه سینه (کمی متمایل به جلو و طرف چپ) ابتدا در دل اسفنج متراکم و وسیعی مملو از هوا یعنی ریه‌ها پنهان شده و سپس توسط یک قفس استخوانی بسیار سخت اما قابل انعطاف مورد محافظت قرار گرفته است. ابعاد قلب در یک فرد بزرگسال حدود ۶x9x12 سانتیمتر و وزن آن در آقایان حدود ۳۰۰ و در خانمها حدود ۲۵۰ گرم (یعنی حدود ۰٫۴ درصد وزن کل بدن) میباشد.
قلب توسط یک دیواره عضلانی عمودی به دو نیمه راست و چپ تقسیم میشود. نیمه راست مربوط به خون سیاهرگی و نیمه چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر یک از دو نیمه راست و چپ نیز مجددا بوسیله یک تیغه عضلانی افقی نازکتر به دو حفره فرعی تقسیم می‌شوند.
حفره های بالایی که کوچکتر و نازکتر هستند بنام دهلیز موسوم بوده و دریافت کننده خون میباشند. حفره‌های پایینی که بزرگتر و ضخیم‌ترند بطن های قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضاء بدن پمپ می‌کنند. پس قلب متشکل از چهار حفره است: دو حفره کوچک در بالا (دهلیزهای راست و چپ ) و دو حفره بزرگ در پایین (بطنهای راست و چپ).
ساختار قلب در انسان ۴ حفره ای است. دو حفره کوچک به نام دهلیز در بالا و دو حفره بزرگ به نام بطن در پایین قرار دارند. دهلیز و بطن به تر تیب با اصطلاح Atrium و Ventricle در انگلیسی نامیده می شوند. ساختمان قلب از ۳ نوع بافت پیوندی، ماهیچه ای و پوششی تشکیل شده است.
- بافت پیوندی خارجی ترین لایه قلب است و آبشامه نام دارد که دو لایه بوده و در بین آن مایه آبشامه قرار گرفته است. وظیفه آبشامه حفاظت از قلب و تسهیل حرکت قلب است.
- بافت ماهیچه ای از نوع غیر ارادی بوده و بیش ترین حجم قلب را تشکیل میدهد تا انرژی لازم را برای ضربان قلب فراهم سازد.
- داخلی ترین لایه قلب از بافت پوششی تشکیل شده است و مستقیما با خون در ارتباط است.
در قلب ۴ دریچه از جنس بافت پوششی وجود دارد.
قلب چند دریچه دارد؟
در ساختار قلب ۴ دریچه وجود دارد که متناسب با عملکرد قلب در جایگاه خود قرار گرفته اند و در زمان مناسب باز و بسته می شوند.
جنس دریچه های قلب:
دریچه های قلبی از بافت پیوندی رشته ای تشکیل شده اند و در دو طرفشان بافت پوششی قرار دارد.
در ساختار دریچه های قلب ، بافت ماهیچه ای نقشی ندارد و آنچه باعث باز و بسته شدنشان می شود، تفاوت فشار خون در دو سوی دریچه است.
انواع دریچه های قلب:
- دریچه های دهلیزی بطنی
- دریچه های ابتدای سرخرگ ها
در قلب دو دسته دریچه وجود دارد:
دسته اول دریچه هایی هستند که بین دهلیز و بطن قرار گرفته اند و آن ها را دریچه های دهلیزی بطنی می نامند. دریچه های دولختی (میترال) و سه لختی در این دسته جای می گیرند.
دسته دوم دریچه هایی هستند که در ابتدای سرخرگ آئورت و سرخرگ ششی قرار دارند و آن ها را به ترتیب دریچه های سینی آئورتی و سینی ششی می نامند.
پس به طور کلی می توان گفت در قلب انسان این ۴ دریچه وجود دارند:
- دولختی ( میترال)
- سه لختی
- سینی آئورتی
- سینی ششی
دریچه دولختی :
دریچه دولختی که با نام میترال نیز شناخته می شود، بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد و از دو قطعه تشکیل شده است.
کار دریچه دولختی قلب:
این دریچه از برگشت خون روشن به دهلیز چپ در هنگام انقباض بطن ها جلوگیری می کند. به واسطه عملکرد این دریچه خون روشن به بطن چپ وارد می شود.
دریچه سه لختی:
دریچه سه لختی بین دهلیز راست و بطن راست قرار گرفته و از سه قسمت تشکیل شده است.
کار دریچه سه لختی قلب:
این دریچه از برگشت خون تیره به دهلیز راست در هنگام انقباض بطن ها جلوگیری می کند. به واسطه عملکرد این دریچه خون تیره به بطن راست وارد می شود.
دریچه سینی آئورتی:
دریچه سینی آئورتی در بطن چپ و ابتدای سرخرگ آئورتی قرار دارد.
کار دریچه سینی آئورتی قلب:
این دریچه از برگشت خون روشن به بطن چپ در هنگام استراحت بطن ها جلوگیری می کند. به واسطه عملکرد این دریچه خون روشن به آئورت وارد می شود.
دریچه سینی ششی:
دریچه سینی ششی در بطن راست و ابتدای سرخرگ ششی قرار دارد.
کار دریچه سینی ششی قلب:
این دریچه از برگشت خون تیره به بطن راست در هنگام استراحت بطن ها جلوگیری می کند. به واسطه عملکرد این دریچه خون تیره به سرخرگ ششی وارد می شود.
نقش قلب در گردش خون چیست؟
قلب اندامی است در قفسه سینه که در مجاورت شش ها قرار گرفته و به سمت چپ بدن تمایل دارد و همانند یک تلمبه خون را در رگ ها پمپ می کند تا انرژی لازم را برای حرکت خون در رگ ها فراهم سازد و خون بتواند در سرتاسر بدن گردش یابد. قلب یک انسان به طور متوسط به اندازه مشت گره کرده فرد است و در یک فرد بالغ حدود ۳۰۰ گرم وزن دارد.
انواع دریچه های قلب
-
دریچه دهلیزی – بطنی:
در ساختار قلب دو نوع دریچه دهلیزی بطنی وجود دارد که عبارتند از:
- دریچه میترال یا ذو لختی
- دریچه سه لختی
-
دریچه های سینی:
در ساختار قلب دو نوع دریچه سینی وجود دارد که عبارتند از:
- دریچه سینی آئورتی
- دریچه سینی ششی
دریچه میترال
میترال یا دو لختی دریچه ای است دو قسمتی که بین دهلیز و بطن چپ قرار دارد و در زمان انقباض بطن ها از برگشت خون روشن به دهلیز چپ جلوگیری می کند.
دریچه سه لختی
سه لختی دریچه ای است سه قسمتی که بین دهلیز و بطن راست قرار دارد و در زمان انقباض بطن ها از برگشت خون تیره به دهلیز راست جلوگیری می کند.
دریچه سینی آئورتی
در بطن چپ و ابتدای سرخرگ آئورتی، دریچه ای سه قسمتی به نام سینی آئورتی قرار دارد که در زمان استراحت بطن ها از برگشت خون روشن به بطن چپ جلوگیری می کند.
دریچه سینی ششی
در بطن راست و ابتدای سرخرگ ششی دریچه ای سه قسمتی به نام سینی ششی قرار دارد که در زمان استراحت بطن ها از برگشت خون تیره به بطن راست جلوگیری می کند.
سرخرگ چیست؟
سرخرگ یکی از عروق دستگاه گردش خون است که خون را از بطن های قلب خارج کرده و به بافت های بدن می برد. دو نوع سرخرگ آئورت و ششی در بدن وجود دارد که به ترتیب حاوی خون روشن اکسیژن دار و خون تیره دی اکسید کربن دار هستند.
قطر دیواره و خاصیت ارتجاعی در سرخرگ زیاد است بنابراین به راحتی فشار خون را تحمل می کند و پاره نمی شود.
سیاهرگ چیست؟
سیاهرگ یکی از عروق دستگاه گردش خون است که خون را از بافت ها به دهلیز قلب باز می گرداند. سیاهرگ های ششی خون روشن و سیاهرگ های گردش خون بزرگ خون تیره دارند.
سیاهرگ ها ضخامت دیواره و خاصیت ارتجاعی کمتری دارند بنابراین نسبت به سرخرگ گشاد تر بوده و خون زیادی در آنها ذخیره می شود. در ساختار سیاهرگ های پاها دریچه هایی وجود دارد که به جریان یک طرفه خون به سمت قلب کمک می کند.
مویرگ چیست؟
مویرگ یکی از عروق دستگاه گردش خون است که وظیفه مبادله مواد و گازها را در بافت ها و سلولها بر عهده دارد و سرخرگ ها را به سیاهرگ ها مرتبط می سازند. ساختار مویرگ متناسب با عملکرد آن از یک لایه نازک بافت پوششی است.
مسیر گردش خون در قلب
خون سیاهرگی(قرمز تیره) پس از رساندن اکسیژن و مواد مغذی از طریق گلبولهای قرمز به سلولهای بدن در حالی که تنها مقدار اندکی اکسیژن داشته و حاوی دی اکسیدکربن زیاداستبایدازقسمتهایمختلف بدن جمع آوری شود. خون از طریق دو سیاهرگ بزرگ وارد دهلیز راست میشود: سیاهرگ اجوف تحتانی( که خون را از شکم و پاها) و سیاهرگ اجوف تحتانی فوقانی ( خون قسمتهای فوقانی بدن از جمله سر) خون را به دهلیز راست برمی گرداند.
دهلیز راست قلب منقبض شده و خون را از طریق یک دریچه یک طرفه به بطن راست میریزد. سپس بطن منقبض شده و خون را از طریق سرخرگ ریوی به ریه ها میرساند. با عبور خون از ریه ها، گلبولهای قرمز خون دی اکسیدکربن خودرا ازدست میدهد و اکسیژن دریافت می نمایند.
گردش خون بزرگ یا سیستمیک
یکی از دو نوع مسیر گردش خون، گردش خون بزرگ می باشد که از بطن چپ شروع و به دهلیز راست ختم می شود. در این مسیر خون روشن اکسیژن دار از بطن چپ وارد سرخرگ آئورت شده تا به بافت ها برسد. در بافت ها مبادله مواد و گازها صورت گرفته و رنگ خون ناشی از تجمع دی اکسید کربن تیره می شود. هم اکنون، خون تیره از طریق سیاهرگ به دهلیز راست بازگردانده می شود.
گردش خون کوچک یا ششی
مسیری از گردش خون در بدن انسان است که از بطن راست شروع و به دهلیز چپ ختم می شود. در گردش خون کوچک خون تیره دی اکسید کربن دار به خون روشن اکسیژن دار تبدیل می شود. سرخرگ ششی خون تیره را از بطن راست به شش ها می بردو پس از مبادله گازی، خون روشن اکسیژن دار از طریق سیاهرگ ششی به دهلیز چپ وارد می شود.
سیستم تولید ضربان و هدایت الکتریکی قلبی:یک فعالیت الکتریکی برای تولید ضربان در قلب و همچنین یک سیستم برای هدایت این فعالیت الکتریکی ضروری است . همچنین برای خونرسانی کافی به بافتهای بدن، باید تعداد ضربان کافی قلب بوده و نیز باید زمانبندی و توالی انقباضات عضلانی قلب بدقت هماهنگ باشند پس یک سیستم تنظیم کننده هم لازم است